Жүздеген миллиард теңге тұратын жоба маңызды мәселені алдағы ондаған жылға шешуге бағытталған.

 Астана қаласы су тапшылығы мәселесін шешу мақсатында ірі инфрақұрылымдық жобаны іске асыруда. 2025 жылғы 31 наурызда Қытайдың China Energy International Group (CEIG) және оның еншілес компаниясы China Gezhouba Group Company Ltd. (CGGC) жетекшілік ететін консорциуммен EPC-келісімшартқа қол қойылды. Жобаның жалпы құны – 651,2 млрд теңге (шамамен 1,3 млрд АҚШ доллары). Бұл келісімнің мән-жайын inbusiness.kz зерттеп көрді. 

Қаныш Сәтпаев атындағы каналдан тартылатын жаңа су құбыры елорданың су инфрақұрылымының маңызды бөлігіне айналмақ. Құбыр халық санының артуы мен урбанизация үдерістерін ескере отырып, Астананы тұрақты ауызсумен қамтамасыз етуге бағытталған. Жоба аясында ұзындығы 203 шақырымнан асатын екі құбыр тартылады және №4 су айдау-сүзу станциясы салынады. Құрылыс жұмыстары 2025 жылдың сәуірінде басталды, ал аяқталуы 36 ай ішінде жоспарланып отыр.

Қытайлық тараптың мәліметіне сәйкес, жоба тек құбыр жүргізумен шектелмейді. Сонымен қатар, тәулігіне 342 мың текше метр су алуға қауқарлы су тарту станциясы, екі аралық насос станциясы, тәулігіне 210 мың текше метр су тазарту кешені мен шамамен 400 шақырымдық магистральді және тарату құбырларының құрылысы да қарастырылған. Бұл жобаны елдегі соңғы жылдардағы ең ірі инфрақұрылымдық бастамалардың бірі деуге болады.

CEIG құрамындағы CGGC компаниясы – жаһандық инфрақұрылым құрылысында тәжірибелі, Fortune Global 500 тізіміне енген ірі ойыншы. Бұған дейін CGGC Шиеліде цемент зауытын сәтті іске қосқан, алайда 2010 жылы Шілік өзенінде ГЭС салу жобасы жүзеге аспаған. CEIG-тің таңдалуы – оның техникалық әлеуеті мен халықаралық тәжірибесіне, сондай-ақ Қытай мен Қазақстан арасындағы "Бір белдеу, бір жол" бастамасы аясындағы серіктестікке негізделген.

Дегенмен, кез келген ірі инфрақұрылым жобасы сияқты, бұл жобаның да тәуекелдері бар. "Астана" халықаралық ғылыми кешенінің Су қауіпсіздігі орталығының директоры Асет Калиевтің пікірінше, негізгі сын-қатерлерге – жобаны жыл сайын қаржыландыру, жабдықтарға қызмет көрсету үшін шетелдік мамандарды тарту қажеттілігі және геосаяси тұрақсыздықтың ықтимал әсері жатады.

Сонымен қатар, мердігердің ашықтығы – маңызды мәселе. Мысалы, CEIG-тің еншілес компаниясы Hunan Electric Power Design Institute 2019 жылы құжаттарды қолдан жасағаны үшін Дүниежүзілік банк тарапынан 20 айға шеттетілген. Бұл шектеу алынып тасталса да, жағдай техникалық және қаржылық бақылаудың маңыздылығын көрсетеді. Сондай-ақ, CEIG-тің басқа бөлімшелеріне мигранттарды заңсыз пайдалану және еңбек құқықтарын бұзу фактілері бойынша сын айтылған.

Сарапшылар тәуекелдерді азайту үшін қадағалауды күшейтіп, қазақстандық кадрларды даярлау, жұмыстардың бір бөлігін жергілікті жерде жүргізу және кепілдік қызмет көрсету жүйесін енгізу қажет деп санайды. Сондай-ақ, экологиялық стандарттардың сақталуы мен еңбек құқықтарының орындалуына ерекше көңіл бөлу ұсынылады.

Астана әкімдігі қазіргі кезде қалада тәулігіне 330-350 мың м³ су тұтынылатынын мәлімдеді. Жаңа №3 насос-сүзгі станциясының іске қосылуы 70-80 мың м³ қосымша резервті қамтамасыз етіп отыр. Әзірге су тапшылығы байқалмайды. Жаңа су құбыры мен №4 станцияның құрылысы 2025–2028 жылдарға жоспарланған. Бұл жоба елорданың 2035 жылға дейінгі бас жоспарына сәйкес халық саны мен су тұтыну болжамын ескере отырып іске асырылады. Жоба жүзеге асқан соң, кем дегенде 10 жылға дейін қала сумен толық қамтамасыз етіледі.

Бұған дейін inbusiness.kz елдің кейбір ауылдық аймақтарында су тапшылығы байқалып, бұл жылжымайтын мүлік нарығына және ауыл шаруашылығының дамуына кедергі келтіріп отырғанын хабарлаған болатын. Қалаларда керісінше, ішкі көші-қон инфрақұрылымға қосымша салмақ түсіріп отыр. Осындай күрделі жүйелі жобалардың маңыздылығы осы тұрғыда ерекше арта түседі.

Ашық деректерге сүйенсек, CHINA ENERGY INTERNATIONAL GROUP CO. LTD. компаниясының Қазақстандағы филиалы 2023 жылғы 26 шілдеде тіркеліп, Алматыда орналасқан. Компания директоры – Ван Цзюньлун, ол 2023 жылғы 13 наурызда тағайындалған. Компания шағын жеке кәсіпорын ретінде тіркелген, қосылған құн салығын төлеуші емес, лицензиясы мен құрылтайшылары, байланыс деректері (телефон, электронды пошта, сайт) жоқ.

2025 жылғы 5 маусымдағы деректер бойынша, компания сенімсіз кәсіпорындар тізімінде жоқ, банкрот деп танылмаған, мүлкіне немесе есепшоттарына бұғат салынбаған. Компания басшысының елден шығуына шектеу қойылмаған. 2024 жылы компания 1846 теңге салық төлеген, ал 2023 және 2025 жылдары салық немесе еңбекақы қорынан аударымдар жасалмаған. Реестр мәліметі бойынша, Ван Цзюньлун тек осы филиалмен байланысты.