Бүгін – Мәдениет және ұлттық салт-дәстүр күні. Наурызнама жалпыұлттық онкүндігі аясындағы мерекеде түрлі көрмелер ұйымдастырылып, концерт, фестивалдер өтеді, деп хабарлайды 24kz.

Наурызды Ұлыстың ұлы күні деп бекер айтпайды. Дәл осы кезеңде жер жаңарып, күллі тіршілік атаулы жанданады. Самарқанның көк тасы жібиді. Ал сол көк тас атауының астарында не сыр жатыр?

Мерей Мұратханқызы, тілші:

- Қыстан әбден қажыған тіршілік иелері көктемнің келуін асыға күтеді. Солтүстік өңірлерде әлі де қар жатыр. Әлсін-әлсін боран соғып, жолдарды жауып қалатыны тағы бар. Ал оңтүстік пен батыс халқы Амал, Көрісу мерекесін тойлап, шаттанып үлгерді. Өйткені бұл – көктемнің нышаны. Демек Жер-Ана оянып, айнала гүлденетін шақ алыс емес.

Мұрат Сабыр, филология ғылымдарының докторы:

- Бұл Алтын Орда тұсында тойланған мейрам деп айтуға болады. Сол кездегі жазба ескерткіштерде күн Амалға келгенде, келді әлем Наурызы деген сөз бар. Осы күні жер ана оянады ғой енді. Балтақ іннен шығады, самалық сәулесі түседі, қошқар көкке қарап мекіренеді. Жер дүниенің, тіршіліктің оянуы.

Наурыздың тарихы тереңде. Оны Айнұр Әбдірасылқызы жақсы біледі. Ғалымның айтуынша, біз ұлық мейрамды астрономиялық дәлдікпен тойлаймыз. Бұл Самарқанның көк тасы жібитін кезең. Яғни, құл құлдықтан құтылатын мезет.

Айнұр Әбдірасылқызы, ғалым:

- Ұлықбек обсерваториясы делінеді. Сол жерде орналасқан көк тас бар. Обсерваторияда күн сайын текшелеп, белгілі ерекшеленетіндей етіп, толыққанды дәлдікпен бәрі орналастырылған. Тура 13 наурыз күні атақты көк тасқа күн сәулесі түседі екен. Сонда ол көк тас бір сәтке жібиді деген сөз бар. Демек, Самарқанның көк тасы жібіген күн деген содан қалған деседі.

Ғалымның сөзіне сүйенсек, 21 наурызда жер астынан гуіл шығады екен. Мұны қой ғана естиді. Бұл жердің жіпсігенін білдірсе керек, себебі осы гуілден кейін күн жылына бастайды. Наурыздағы ақша қар – құс қанаты да суық күндердің алыстағанын аңғартады. Ал Оңтүстікте соғатын самал жел жердің тоңы жібігенінен хабар береді деседі. Үт бикештің келуі де Наурыздың көрігін қыздыра түседі.

Айнұр Әбдірасылқызы, ғалым:

- Әз-мырза әдетте қыстың бейнесі ретінде, Үт бикешті келе жатқан көктемнің бейнесі ретінде қарайды. Бұл шамасы құт деген сөзден шыққан болу мүмкін. Құт ақпан деп аталады ғой. Құттың екі түрлі мағынасы бар. Оның һут деген арабша атаудан шығып отырғаны белгілі. Һут айы. Бұл арабшадан аударғанда өгіз дегенді білдіреді. Өйткені одан кейін бірден наурыз кіреді ғой. Екінші жағынан бұл құт-береке деген ұғымнан да шығуы мүмкін.

Ұлыстың ұлы күні – түркі әлеміне ортақ мереке. Дегенмен, қазақ халқы үшін орны ерек.

Базарбек Атығай, мәдениеттанушы:

- Көктөбеде жаңа күнді қарсы алу, Ұлыстың ұлы күнін қарсы алу деген ежелде болған дәстүр. Қазақ даласының барлық даласында Нартөбе, Ақтөбе, Қаратөбе, әртүрлі төбелер болады да, ол төбелердің кереметтей рөлдері болған. Амал күнінің амалы, шығып келе жатқан жаңа күнді қарсы алу, көрісу, бұл көрісу деген үлкенге құрмет, кішіге ізет қана емес, Ұлыстың ұлы күнінің ғажап бір ғұрпы.

Наурызды о шеті мен бұ шетіне аттылы адам айлап әзер жететін байтақ өлке ертеде ай бойы тойлаған деседі. Өйткені бір өңірде малдың аузы көкке тигенмен, кей аумақта кәрі қыс әлі тонын жамылып жатыр.

Авторлары: Мерей Мұратханқызы, Мадияр Қындыбаев