Торғай өңірінде ғалымдар ежелгі қоныстардың орнында қазба жұмыстарын жүргізіп, екі апта ішінде 200-ге- жуық көне жәдігер тапты. Бірегей артефактілер бізге беймәлім болып келген біраз құпияның сырын ашауға көмектеседі дейді мамандар. Толығырақ әріптесім Мәідина Нағашыбайдың бейнематериалында.

Амангелді ауданындағы Үштоғай төрттағаны елдегі киелі нысандар тізімінде. Бұл қорғандар жайлы ең алғаш 1909 жылы зерттеуші ғалым Б.А.Скалов айтқан болатын. Алайда оның тарихи ауқымын сол заманда бағамдау мүмкін болмады. Тек 2007 жылы жергілікті зерттеуші Дмитрий Дей геоглифтердің нақты геометриялық дәлдікпен жасалғанын спутник суреттері арқылы дәлелдеп, ғылыми жаңалық ашты. Қазір мұнда 8 археолог кешенді қазба жұмыстарын жүргізіп жатыр.

Дмитрий Дей, «Turgay Discovery» ғылыми-зерттеу жобасының жетекшісі:

Қостанай облсының ерекшелігі көне жәдігерлердің бәрі жер бетінде жатыр. Біз алғаш төмпешіктерді жасанды көлшік қасынан байқап, артефактар таптық. Кейін жақын маңайды зерттей бастадық. Өзеннің ескі арналарының жанынан басқа қазбалар табыла бастады. Бұл олардың жазғы аңшылық тұрағы. Киіктерді аулаған. Геоглифтерді салған да солар болуы мүмкін. Бұны арнайы талдаудан кейін нақты айта аламыз.

Жалпы Қостанай облысында 1200-ден астам археологиялық ескерткіш бар. Көбі аймақтың оңтүстік өңірінен табылған. Ал геоглифтер саны жүзге жуықтайды. Зерттеушілердің болжамынша, ұзындығы жарты шақырымға жететін диагоналды өрнекті фигруралар ерте темір дәуіріне тиесілі.

Қуаныш Әбілмәліков, зерттеуші:

Өндіріс пен құрылыс қалдықтары, жануар мен құс сүйектері табылды. Алдын ала болжам бойынша, бұл – уақытша тұрақтың ізі. Ірі қоныстың белгілері байқалмайды. Демек, олар лашық тұрғызып, үстін терімен жауып, белгілі бір мерзім ғана тұрақтағанға ұқсайды.

Рауан Байдалы, Қостанай облысының мәдениет басқармасы тарихи ескерткіштерді қорғау орталығының ғылыми қызметкері:

Геоглифтерді қазу барысында еңбек құралдары табылды, олардың кейбірі неолит дәуіріне жатады. Толық қыш керамика әзірге табылған жоқ, бірақ қазба және барлау жұмыстары әлі жалғасуда. Ескерткіштер саны өте көп. Бұл – сол замандағы адамдардың, ата-бабаларымыздың нағыз инженер әрі құрылысшы болғанын көрсетеді.

Торғай геоглифтері 2022 жылдан бері зерттелуде. Тарихи нысанға шетелдік ғалымдардың да қызығушылығы жоғары. Осы уақытқа дейін 3000-ға жуық қазба табылды. Олардың бәрі облыстық тарихи-өлкетану мұражайының қорында сақтаулы тұр.

Мәдина Нағашыбай