Қазақстанда су ресурстарының 70%-і агросектор қажеттілігіне жұмсалады , деп хабарлайды 24KZ. Қалған едәуір бөлігі тозған суару жүйелерінен жоғалып жатыр. Бұлай жалғаса берсе, су тапшылығы ақиқатқа айналуы мүмкін. Қазір Үкімет тіршілік нәрін үнемдеу шараларын жүзеге асыру қамына кірісті.

Адамзаттың ауадан кейінгі қажеттілігі – су. Онсыз тіршілік тығырыққа тіреліп, жойылу қаупі төнеді. Бірақ оның да шектеулі ресурс екенін ұмытпаған жөн. «Сол себепті су қауіпсіздігі ел қауіпсіздігімен қатар жүруге тиіс», – дейді сарапшылар.

Құралай Яхияева, сарапшы:

- Негізі менің өзім су маманы ретінде айтатыным, елдің қауіпсіздігімен қатар су қауіпсіздігі тепе-тең жүреді. Себебі мемлекет болу үшін жер болады, ал мемлекет суы бар жерде орын алады. Халық солай өмір сүреді. Сондықтан біз, сушылар қауымы, судың қауіпсіздігін мемлекет қауіпсіздігімен тең қоямыз.

Ел аумағында 102,3 текше шақырым су ресурсы болса, соның 46%-і көршілес елдерден келеді. Демек трансшекаралық өзендерге бағыныштымыз. Сосын әлемде климат өзгеріп жатыр. БҰҰ-ның болжамына сүйенсек, 2040 жылға қарай Қазақстанда су тапшылығы артады. Мәселенің алдын алу үшін мамандар тіршілік нәрін ұтымды пайдаланып, үнемді арттыруға басымдық бермек.

Серікжан Бекетаев, Су ресурстары және ирригация министрлігінің департамент директоры:

- Ауыл шаруашылығында жаңбырлатып және тамшылатып суару әдісі арқылы су обьектілерінен су алу көлемін азайту бойынша іс-шаралар міндетті түрде 5 жылдық мерзімге қаралған. Ұсынған жағдайда ғана біздің бассейндік инспекциялар арнайы рұқсат береді. Әр жыл сайын осы іс-шараларды орындай ма, орындамай ма – біздің бассейндік инспекция оны да бақылайды.

Демек диқандар үшін белгілі меже бекітілді. Содан асыра қолданғандар ақшасын әдеттегіден артық төлейді. Ірі өндірістер де суды үнемдеуге міндеттеледі. Осындай технологияны енгізген шаруалар суармалы суға аз төлейді. Яғни оларға 85%-ке дейін субсидия төленеді.

Серікжан Бекетаев, Су ресурстары және ирригация министрлігінің департамент директоры:

- Су үнемдеу технологияларын қолданып, енгізген жағдайда 50% болса, біз алдыңғы жылдан бастап осы заңға өзгеріс енгізіп, оны 80%-ке дейін өсірдік. Яғни Үкімет тарапынан 100%-тің 80%-ке жуығы көмек ретінде беріліп отырады.

Ал үнемдеу технологиясы 2030 жылға қарай суармалы алқап көлемін 1 млн 300 мың гектарға жеткізуге жол ашады. Соған сәйкес су қоры да 20-30%-ке дейін үнемделеді. Мұнан бөлек, тіршілік нәрін ұқыпты кәдеге жаратудың тиімді жолы – цифрландыру. Сарапшылардың сөзіне сенсек, су ресурстарын сандық режимге көшіру арқылы су апатын алдын ала болжап, тіршілік нәрінің жетіспеушілігін анықтауға болады. Осы мақсатта мамандар Тоқтағұлдан Аралға дейінгі су пайдалану көрсеткішін цифрландырып, су өлшеу құралдарын орнату мәселесін мемлекетаралық деңгейде Орталық Азия аймағында жүзеге асыруды көздеп отыр.

Құралай Яхияева, сарапшы:

- Ол жүзеге асқан жоқ әлі. Бірақ дегенмен де оны Қазақстанның ішінде де мемлекетаралық трансшекаралық өзендерде де қолға алған өте дұрыс деп санаймыз. Себебі біз цифрландыру арқылы су тасқынының болуын болжауға, судың жетуі, жетіспеушілігін біліп отыруға мүмкіндік аламыз. Қай жерде қанша су алынып жатқандығын біліп отыру, судың есебінің болуы, судың балансын есептеп отыру – бізге суды үнемдеуге және судың тапшылығынан жақсы шығып кетуге мүмкіндік беретін бірден-бір құрал.

Бұл бағыттағы байыпты бастамалар тұрақты жүзеге асса, су тапшылығына төтеп беруге болады. «Сөйтіп, жылына шамамен 10 млрд текше метрге дейін су үнемдеуге болады», – дейді сарапшылар.

Авторлары: Әсия Нұрлыбаева, Ғалымжан Абдылахат