Наурыз – тек табиғаттың жаңаруы ғана емес, ұлттық құндылықтардың жаңғыруы, ой-сананың өзгеруі. Осы кезеңде өткенімізді саралап, болашағымызды айқындап, білім беру жүйесін заман талабына сай жетілдіру – аса маңызды қадам.

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Ұлттық құрылтайда: «Бізге білімді ғана емес, өмірлік дағдыларға ие, бәсекеге қабілетті жастар керек», – деп атап өтті. Осы мақсатқа жету үшін әлемдік тәжірибені зерттеп, оны еліміздің білім беру жүйесіне бейімдеу маңызды.

Осыған орай, "Наурызнама" онкүндігі аясында "XXI ғасыр дағдылары" кітабы оқырманға ұсынылып отыр. Бұл еңбек XXI ғасырдың білім беру талаптарына бейімделген жаңа оқыту әдістері, ұлттық тәрбие мен заманауи дағдыларды ұштастыру жолдары туралы жан-жақты ақпарат береді.

Бұл кітап – білім беру саласы бойынша халықаралық сарапшы-ғалым Лэнс Кингтің еңбегі негізінде жасалып, Нұрболат Бисенғалиевтің Қазақстанның білім беру жүйесіне лайықтап бейімдеуімен жарық көрген.

Жаңа кітаптың ерекшелігі мен маңыздылығын тану үшін "Arman-PV" баспасының бас директоры Дидара Алинамен сұхбаттастық.

XXI ҒАСЫР ДАҒДЫЛАРЫ: ТЕХНОЛОГИЯ ДӘУІРІНДЕГІ ҚҰНДЫЛЫҚТАР

– Дидара ханым, қазір әлем елдері білім беру жүйесін түбегейлі қайта қарап жатыр. Қазақстан бұл өзгерістерден қалып қоймауы үшін қандай бағытта дамуы керек?

– Соңғы онжылдықта білім беру жүйесі түбегейлі өзгеріске ұшырады. Бүгінгі балалар үшін ақпарат қолжетімді, маңыздысы – оны талдай білу, өмірде қолдану және жаңа шешімдер ұсыну. Халықаралық тәжірибеге көз жүгіртсек: Финляндияда білім жүйесі академиялық көрсеткіштерден гөрі оқушылардың жеке қабілетін ашуға бағытталған. Олар сыни ойлау, шығармашылық қабілеттер және командалық жұмысты басты орынға қояды. Сингапурда білім беру «өмір бойы оқыту» (lifelong learning) тұжырымдамасына негізделген. Онда оқушыға білім берумен қатар, оны өздігінен білім алуға үйрету басымдыққа ие. Эстонияда цифрландыру білім беру процесіне белсенді енгізілген, бұл оқушыларға ақпаратты еркін игеріп, оны тәжірибе жүзінде қолдануға мүмкіндік береді. Қазақстан да осы бағытқа бет бұруда.

Президент Тоқаевтың «білім реформасы ұлттық ерекшеліктерімізді сақтай отырып, заманауи үлгіде болуы керек» деген пікірі бізге бағдар береді. Бірақ бастысы – біз жаңа әдістерді ұлттық тәрбиемен, мемлекеттік білім беру бағдарламаларымен үйлестіруіміз керек. Осы мақсатта біз «XXI ғасыр дағдылары» кітабын жарыққа шығардық.

Бұл кітап тек теориялық еңбек емес, қолданбалы құрал. Оның негізгі авторы – Лэнс Кинг, халықаралық деңгейде танылған сарапшы. Оның «The Learning Power Approach» әдістемесі IB (International Baccalaureate), Кембридж, Ұлыбритания және АҚШ-тың оқу бағдарламаларына енген. Осы салада тынбай еңбек етіп жүрген, сарапшы, "Болашақ" бағдарламасының түлегі Нұрболат Бисенғалиев осы жобаны ұсынған кезде біз қуана қолдадық. Өйткені, бұл бізге, ұрпаққа керек дүние.

- Бәсекеге қабілетті болу үшін оқушылар қандай негізгі дағдыларды меңгеруі керек?

- Меніңше, XXI ғасырдың басты талаптарының бірі – сыни ойлау. Яғни, бала кез келген ақпараттың рас-өтірігін тексеріп, талдай алуы тиіс. Қазіргі цифрлық дәуірде жалған ақпарат көп. Оны сараптап, сенімді дереккөздерді анықтау қабілеті – кез келген адамға қажет дағды.

Екінші маңызды нәрсе – креативтілік. Бұрын бәрі белгілі бір стандарт бойынша ойлайтын. Қазір мүлдем басқа көзқарас керек. Балалар жаңа шешімдер ұсынуға, стандарттан тыс ойлауға үйренуі тиіс. Креативтілік – шығармашылық кәсіптерге ғана емес, барлық салада маңызды. Өйткені жаңа идеяларсыз, жаңа шешімдерсіз даму болмайды.

Үшінші – коммуникация. Қанша жерден талантты, білімді болса да, адам өз ойын дұрыс жеткізе алмаса, сәтті карьера жасай алмайды. Біз балаларға өз пікірін еркін білдіруді, дәлелдей білуді, басқалармен тиімді қарым-қатынас орнатуды үйретуіміз керек.

Тағы бір маңызды дағды – эмоционалды интеллект. Бұл дегеніміз – адамның өз сезімін түсініп, басқара білуі. Біздің жүйеде көбіне академиялық жетістіктерге мән беріледі, бірақ өмірде табысты болу үшін адам өзін де, басқаларды да түсіне алуы қажет. Эмоциясын бақылап, айналасындағы адамдармен дұрыс қарым-қатынас жасай алатын адам кез келген салада жетістікке жетеді.

- Бірақ бұл дағдыларды дәстүрлі оқыту жүйесінде меңгерту қиын емес пе?

— Бұл сұрақ өте орынды. Дәстүрлі жүйеде оқушы мұғалімнің айтқанын тыңдайды, сол білімді қайталап береді. Бұл тәсіл көптеген жылдар бойы қолданылып келді, бірақ қазір заман басқа. Қазіргі әлемде жасанды интеллект пен технологиялар қарапайым ақпаратты адамнан да жылдам өңдейді. Яғни, білімнің өзі емес, оны пайдалана білу қабілеті басты орынға шығады.

Біз оқушыларды қателесуден қорықпай, өз ойларын еркін айтуға, зерттеуге, сұрақ қоюға үйретуіміз керек. Осы тұрғыда «XXI ғасыр дағдылары» кітабының әдістемесі дәстүрлі оқыту жүйесіне жаңа тәсілдерді енгізуге көмектеседі.

Бұл кітаптың негізгі авторы Лэнс Кинг «қателік арқылы үйрену» моделін ұсынған. Оның әдістемесіне сәйкес, қателік – бұл дамудың маңызды бөлігі. Біздегі дәстүрлі жүйеде оқушының қателік жасауы – кемшілік деп қабылданады. Ал шын мәнінде, өмірде жетістікке жеткен адамдар – ең көп қателескен, бірақ сол қателіктерден сабақ ала білген адамдар.

Осы әдістемені кітаптың тең авторы Нұрболат Бисенғалиев Tamos Space School мектебінде енгізді. Мектеп оқушылары өз бетімен ізденіп, шешім қабылдауды үйренуде. Олар мұғалімнің дайын жауабын күтпейді, өз зерттеулерін жүргізіп, логикалық тұжырым жасауға бейімделеді.

Жуырда ғана өткен Ұлттық құрылтайда Президент 500 мың оқушыға арналған 200-ден астам жаңа мектеп салынатынын және ауылдық жерлердегі 900 мектептің жаңғыртылатынын мәлімдеді. Бұл – білім беру сапасын арттыру үшін жасалған үлкен қадам. Бірақ бізге тек жаңа мектептер салу жеткіліксіз, ондағы білім мазмұнын жаңарту қажет.

Біздің баспа 23 жылдан бері білім беру, мәдениет және ғылым саласына қызмет етіп келеді. Біз үшін кітап – тек басылым ғана емес, ол қоғамды өзгертетін құрал.

АСТАНАДА ӨТЕТІН ШАРА: ЛЭНС КИНГ ҚАЗАҚСТАНҒА КЕЛЕДІ

- Бұл кітап оқырманға кеңірек таныстырылуы үшін арнайы шара өткізіле ме?

- Иә, 26 наурыз күні Астана қаласында кітаптың ресми тұсаукесері өтеді. Бұл шараға барлық ұстаздар мен ата-аналарды шақырамыз. Бұл – жаһандық білім беру тәжірибесін Қазақстанның білім беру жүйесімен үйлестіруге бағытталған маңызды кездесу болмақ.

Ең бастысы – бұл шараға "XXI ғасыр дағдылары" кітабының авторы, әлемге әйгілі білім беру сарапшысы Лэнс Кинг арнайы қатысады. Бұл – қазақстандық оқытушылар мен ата-аналар үшін бірегей мүмкіндік. Б

ҚОРЫТЫНДЫ: ҰРПАҚ САУАТТЫ БОЛСА, ҰЛТ МЫҚТЫ БОЛАДЫ

Біздің басты мақсатымыз – ұлттық сана мен заманауи білімді үйлестіру. XXI ғасыр дағдылары тек технологиямен шектелмейді. Олар – адамның жан-жақты дамуы, өзін-өзі жетілдіруі, қоғамға пайдалы болуы. Біз білім беру саласын дамытуда өз үлесімізді қосуға әрдайым дайынбыз. "XXI ғасыр дағдылары" кітабы – осы бағыттағы маңызды қадам. Егер ұрпағымыз сауатты болса, еліміз де дамыған мемлекетке айналады.