Буллинг – әлем бойынша көптеген балалар мен жасөспірімдердің психологиялық және физикалық денсаулығына әсер ететін өзекті мәселе. Ол мектепте, көшеде, интернетте және кез келген ортада болуы мүмкін. Буллингтің құрбаны болған баланың өз-өзіне деген сенімділігі жоғалып, күйзеліске ұшырайды, кейде тіпті оның ауыр психологиялық зардабы да болуы мүмкін. Сондықтан балаларды буллингтен қорғау – әрбір ата-ана мен мұғалімнің басты міндеттерінің бірі. Ендеше El.kz ақпарат агенттігінің тілшісі бүгін қоғамдағы үлкен мәселеге айналған буллингпен күрес жолдарына тоқталуды жөн көрді.

Буллингтің түрлері

Буллинг бірнеше формада көрініс табады:

Физикалық буллинг – ұрып-соғу, итеру, заттарды тартып алу немесе бүлдіру.

Вербалды буллинг – балаға тіл тигізу, қорлау, мазақ ету, үркіту.

Әлеуметтік буллинг – баланы қоғамнан оқшаулау, достарынан айыру, әдейі топтан тыс қалдыру.

Кибербуллинг – интернет пен әлеуметтік желілерде балаға қысым көрсету, қорқыту, беделін түсіру.

Буллингтің салдары

Буллинг құрбаны болған балаларда мынадай мәселелер туындауы мүмкін:

Өзіне деген сенімсіздік және өзін-өзі төмен бағалау;

Үрей, күйзеліс, депрессия;

Оқуға деген ынтаның төмендеуі;

Достарымен және отбасы мүшелерімен қарым-қатынастың нашарлауы;

Өзін-өзі зақымдау немесе суицид туралы ойлар.

Буллингтің алдын алу жолдары

Буллингтің алдын алу үшін ата-аналар, мұғалімдер және балалар бірлесіп жұмыс істеуі қажет. Біз бүгін оның негізгі әдістері туралы жаздық:

Ата-аналар үшін кеңестер:

Баламен ашық сөйлесу. Баланың мектепте немесе интернетте қандай жағдайларға тап болатынын біліп отыру керек.

Қолдау көрсету. Егер бала буллингке ұшыраса, оны кінәламай, керісінше, қолдау көрсетіп, бірге шешім табуға көмектесу керек.

Өзін-өзі қорғау дағдыларын үйрету. Балаға сенімді сөйлеуді, қоқан-лоқы жасаған адамдарға дұрыс жауап қайтаруды және қажет болған жағдайда көмек сұрауды үйрету маңызды.

Қауіпсіз интернет пайдалану ережелерін үйрету. Әлеуметтік желілердегі қауіпті байланыстар мен ақпаратты бөлісуге қатысты баланы хабардар ету керек.

Мұғалімдер үшін кеңестер:

Мектеп ішінде буллингке қарсы саясат орнату. Буллингке төзбеушілік мәдениетін қалыптастыру және оқушыларға түсіндіру жұмыстарын жүргізу.

Кәмелетке толмағандармен сенімді байланыс орнату. Оқушылар мұғалімге сенім артып, қиын жағдайлармен бөлісе алуы керек.

Буллингті ерте анықтау. Балалардың мінез-құлқындағы өзгерістерге назар аударып, қажет болса, оларға қолдау көрсету керек.

Буллинг құрбандарына және агрессорларға көмектесу. Тек зардап шеккен баланы ғана емес, буллингті ұйымдастырған баланы да қайта тәрбиелеу маңызды.

Баланың өз-өзін қорғау тәсілдері

Буллингке қарсы тұру үшін балаларға мына дағдыларды үйрету маңызды:

Өзін сенімді ұстау. Қорқыту әрекеттеріне мейлінше сабырлық танытып, агрессорға эмоциясын көрсетпеу.

Қарсы жауап беру әдістері. Қысым көрсеткен адамға сабырлы әрі батыл жауап беру.

Көмек сұрау. Мұғалімдерге, ата-аналарға немесе сенімді ересектерге жағдайды баяндап, көмекке жүгіну.

Қауіпті жағдайлардан аулақ болу. Мүмкіндігінше буллингке бейім ортадан қашық жүру.

Мектептегі іс-шаралар

Буллингтің алдын алу мақсатында мектептерде келесі шараларды ұйымдастыру тиімді:

Психологиялық тренингтер – оқушыларға эмоцияларды басқару және қақтығыстарды шешу жолдарын үйрету;

Буллингке қарсы топтар құру – мектеп ішінде буллингке қарсы арнайы оқушылар тобының жұмысын ұйымдастыру;

Ата-аналармен тығыз байланыс орнату – мектеп пен ата-аналар арасындағы қарым-қатынасты нығайту арқылы балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

Құпия арыз жәшігі – балалар анонимді түрде көмек сұрай алатын арнайы жәшіктерді орнату.

Әлемдік тәжірибе

Көптеген елдер буллингке қарсы күресте тиімді бағдарламалар мен заңдар енгізген. Мысалы:

Финляндия – KiVa бағдарламасы мектептерде кеңінен қолданылады. Ол буллингтің алдын алу үшін мұғалімдерге, оқушыларға және ата-аналарға арнайы тренингтер ұсынады.

АҚШ – көптеген штаттарда буллингке қарсы арнайы заңдар қабылданып, мектептерде қатаң саясат жүргізіледі. Сонымен қатар интернеттегі буллингпен күресу үшін арнайы платформалар жасалған.

Жапония – мектептерде тәртіп пен өзара құрметке ерекше көңіл бөлінеді. Буллинг анықталған жағдайда, арнайы комиссиялар істі зерттеп, тиісті шаралар қабылдайды.

Ұлыбритания – оқушылар мен мұғалімдер үшін буллингке қарсы анонимді көмек желілері жұмыс істейді, ал мектептерде міндетті түрде буллингке қарсы саясат жүргізіледі.

Қорытынды

Балаларды буллингтен қорғау – ата-аналар, мұғалімдер және қоғамның ортақ жауапкершілігі. Бұл мәселені шешу үшін балаларды сенімді, батыл және мейірімді болуға тәрбиелеу, олардың қауіпсіздігіне назар аудару қажет. Буллингтің алдын алу мен оған қарсы күресу – болашақ ұрпақтың психикалық денсаулығын сақтаудың маңызды шарты.