Кейбір дәмқосарларда канцерогендер , колибактериоз (ішек таяқшасы) бары әшкереленді.

Ресейде сатылатын және Ресейден экспортталатын дәмдеуіш-специйлердің жартысынан астамы жалған болып шықты. Оның үстіне олардың құрамынан қауіпті заттар табылуда.

Бұл туралы лабораториялық зерттеулерден кейін РФ Тұтынушылардың құқығын қорғау ұлттық одағы (НСЗПП) жариялады.

The Moscow Times жазуынша, ресейлік нарықтағы астатымдар мен дәмдеуіштердің (специй и приправы) жартысынан денсаулыққа қауіпті заттар – канцерогендер, мутагендер мен токсиндер анықталды.

"Бұл туралы зертханалық зерттеулерге сілтеме жасай отырып, Тұтынушылардың құқығын қорғау ұлттық одағы хабарлады. Ұйым мамандары атап өткендей, былтырғы 2024 жылдың басында талдауға алынған үлгілердің тек бірнешеуі зиянды болып шыққан еді. Алайда қазіргі кезде олардың саны күрт өсті. Мысалы, "Приправыч" брендімен (компания "Проксима") және "Спайс мастер" брендімен (компания "Сантус") саудаланатын өнімдердің құрамында канцерогендердің мөлшері рұқсат етілген нормадан 40 есе асып түскен. Сондай-ақ бірқатар дәмдеуіштерде ішек таяқшасы табылды", – деп жазады The Moscow Times.

"Коммерсантъ" газетінің жазуынша, осыған байланысты, НСЗПП РФ Үкіметінен дәсқосқыштардың айналымына бақылауды күшейтуді сұрап, ұсыныспен жүгінді.

Өйткені оның мәліметінше, аккредиттелген зертханалардың талдауы көрсеткендей, саудадағы астатымдар мен дәмдеуіштердің 50%-дайында мезофильді аэробты және факультативті-анаэробты микроағзалар нормадан бірнеше есе асып кетті. Ішек таяқшалары тіпті ұнтақталған қара бұрыштардан да табылыпты.

"Тұтынушылар құқықтарын қорғаушы ұйым енді астатымдар мен дәмдеуіштердің сапасын тексеру жұмыстарын өрістетуді, сондай-ақ темекі және алкоголь бұйымдары сияқты оның да ең төменгі бағасын бекітуді ұсынды. Өйткені өндірушілер өнімінің бағасын халыққа барынша қолжетімді ету үшін оның құрамына арзан, бірақ қауіпті заттарды көбірек қосады. Бұған қоса, одақ мамандарының байламынша, Өнеркәсіп және сауда министрлігі өз тізілім-реестрінде барлық шикізат жеткізушілерді міндетті түрде тіркеуге тиіс", – деп мәлім етті ресейлік газет.

Сонымен, тұтынушылар одағы не ұсынады?

Біріншіден, дәмдеуіштер ЕАЭО техрегламентімен реттелетіндіктен, Еуразиялық одақ аумағында дәмқосарлардың ең төменгі бағасын енгізу ұсынылды. Сонда ұсыныс авторларының тұжырымдауынша, контрафакт өнімдердің бағасы сапалы өніммен теңеседі де, халық айырмашылығы қалмаған соң, сапалысын алады.

Екіншіден, шетелден қап-қаппен, не теміржол контейнерлеріне тиеліп тасылатын дәмдеуіштердің шикізатын кеденде мұқият тексеру, ал, оларды жеткізушілерді арнайы реестрде міндетті тіркеуге алу ұсынылды.

Үшіншіден, балалар тағамы мен сүт өнімдері сияқты, дәмдеуіштерді де күшейтілген бақылаудағы өнімдер тізіміне енгізу ұсынылды.

Қазіргі кезде Еуразиялық одақ аумағында, соның ішінде Қазақстан мен Ресейде дәмқосқыштардың өндірісі мен саудасы ұлттық заңнамамен емес, одақтық, ұлтүстілік техникалық регламенттермен реттеледі.

Салдарынан ұлттық бақылаушы органдар ол регламенттердің сақталуын қатаң бақылай бермейді. Осылайша, Қазақстан да бұл саладағы бақылауды босаңсытып алды.

Айта кету керек, тұз, бұрыш, лавр жапырағы сияқты қарапайымдарын санамағанда, Қазақстанның өзі құрамы күрделі дәмдеуіштерді, астатымдарды негізінен шығармайды, оларды көбіне Ресейден тасиды. Сондықтан жалған әрі қауіпті өнімдердің РФ нарығының жартысын жайлап алуының Қазақстанға да тікелей салдары бар.

"Еуразиялық одақ көлемінде дәмқосарлардың бәріне бірдей емес, тек арзанқолдарына, эконом-сегментіндегі өнімдеріне ғана ең төменгі бағаны енгізсе жетеді. Сонда жалған өнімдердің басым көпшілігін нарықтан ысырып шығаруға болады. Мысалы, бұрыш немесе паприканың 1 келісі 500 рубльден (шамамен 2,7 мың теңгеден) арзан сатылса, оның суррогат болу ықтималдылығы жоғары", – деді Тұтынушылардың құқығын қорғау ұлттық одағының басшысы Павел Шапкин.

2024 жылдың соңында бұршақты қара бұрыштың бөлшек саудадағы орташа бағасы 1 келісі үшін 2 мың рубльден асып түсті. Бұл бір жыл бұрынғыдан 8,5% жоғары. Астатымдар осылай жылдам қымбаттап, бұқараға қолжетімсіз болып барады.

Адамдар содан амалсыз, арзанқолына жүгіреді. Қанша жерден залалды болса да, бұларға сұраныс жойылмайды. Сол себепті, мамандар жалған өнімдерді нарықтан ысырып шығарудың түрлі жолдарын ұсынуда.

Бірақ Кәсіпкерлік пен экономиканы дамыту институтының мамандары ең төменгі бағаны белгілеуді – тегеурінді тетік емес деп тапты. Олардың пікірінше, бағаларды мемлекеттік реттеу – "өнімдердің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің тиімді құралы болып табылмайды".

Өйткені фальсификат та кейін ең төменгі бағамен сатыла береді. Тиісінше, бұл тетік бизнеске "қосымша әкімшілік кедергі" құрады.

Коррупцияны, пара дәметушілікті ұшықтыруы мүмкін. Яғни, басқаша айтқанда, дәмдеуіштің ең төменгі бағасын бекіту жемқорлықты дәмдейді.

Дәмқосар түрлерін өндіруші "Айдиго" компаниясының атқарушы директоры Руслан Бабицын шетелден әкелінетін шикізатқа бақылауды күшейту оның айтарлықтай қымбаттауына, тапшылықтың туындауына әкелетінін ескертті.

Оларды импорттау қиындайды, кедендегілер қосымша құзыр берілген соң түрлі сылтаумен тіпті тазаларын да өткізбей қоюы мүмкін.

Кәсіпкер 2025 жылғы шілдеден бастап, Ресейде дәмдеуіштер мен астатымдарды міндетті таңбалау енгізілетінін қосты. Ол контрафакт тауарлармен күреске бағытталған.

Қазақстан әзірге мұндай таңбалауды енгізгелі отырған жоқ. Дегенмен, Ресейдегі мұндай өзгерістер ізінше Қазақстанда да көрініс тауып жатады. Мысалы, сарапшылар Еуразиялық одақта таңбаланатын өнім түрлерінің көптігі жөнінен Қазақстан РФ-тан кейінгі орын алатынын айтады.

Бірақ бұл тетік те жалған өнімдерге тосқауыл бола алмайтынын елімізде ішік-тонға, темекі бұйымдарына, аяқкиімдерге, дәрі-дәрмекке енгізілген таңбалау қорытындылары паш етті.

Жалпы, дәрігерлер тамақты дәмдеуіштермен жасанды дәмділеуге әуес болмауға, тіпті тұзды да тым аз себуге кеңес береді.