Ашық дереккөздерге сүйенсек, мұнай мен газ Ресей федералдық бюджеті кірісінің жартысынан астамын қамтамасыз етеді.

Соның ішінде газ саласы жоғары қарқынмен кері кетіп барады. Салдарынан, Мәскеу Қытайға "Сила Сибири-2" екінші алып құбырын салмайтын болды, сондай-ақ таяуда Түркияда газ хабын құру бастамасын кейінге ысырды.

Сарапшылар енді Ресейдің мұнай секторының деградациясы да басталғанын жабыға бақылап отыр. Солтүстік көршінің мемлекеттік лауазымды тұлғалары үрейлі байламдарымен оларды тіптен тұнжыратып тастады.

РФ-та қолданыстағы 31 миллиард тонна мұнай қорының небәрі 13 миллиарды ғана рентабельді, яғни, игеруге келетін болып шықты. Мұнда да гәп бар: оның үлкен бөлігі – алынуы қиын (трудноизвлекаемые) қор саналады.

Жалпы алғанда, ағымдағы өндіріс ауқымы сақталса (өсірілмесе), бүкіл қор небәрі 26 жылға жетеді. Бұл туралы РФ Табиғи ресурстар және экология министрі Александр Козлов мәлім етті.

"Біздегі барлық 31 миллиард тонна қордың ішіндегі рентабельдісі – 13 миллиард тонна ғана. Бүгінде жыл сайын 516 миллион тонна мұнай алынады. Бұл қарқынмен қара алтын қоры 26 жылға ғана жетеді. Оның үстіне бұл қордың елеулі бөлігі – алынуы қиын қор. Оларға кезінде салықтық жеңілдіктер берілді, бұл бір бөлігін рентабельді етті", – деді ол.

Оның дерегінше, РФ-та 2024 жыл қорытындысында 516,1 миллион тонна мұнай мен мұнай конденсаты өндірілді.

РФ Экономикалық даму министрлігінің жоспары бойынша 2025 жылы өндіріс көлемі 516 миллион тоннаға дейін төмендейді. Ал, 2026 жылы бұл көрсеткішті 525,2 миллион, 2027 жылы – 532,6 миллион, 2028 жылы – 540 миллион тоннаға дейін күрт ұлғайту міндеті қойылды. Мұндай жағдайда қор ертерек таусылады.

Өз кезегінде "Газпром нефть" басшысы Александр Дюков журналистерге сұхбатында жаңадан игеріле бастайтын кен орындарының қара алтыны да "қиын алынатын" санатқа жататынын мәлімдеді.

"Өсірмек түгіл, өндірістің қазіргі көлемін ұстап тұру үшін бүгінде мұнайшылар барынша күрделі қорларды игеруге мәжбүр. 2030 жылдың көкжиегінен әріде Ресейде барлық өндірістің жартысынан көбі қиын алынатын қорға (ҚИҚ) тиесілі болады. "Газпром нефтьте" қазірдің өзінде өндіріс көлеміндегі ҚИҚ үлесі 60%-дан асып кетті. Мұнайын алу аса күрделі болатын кен орындарын игерушілер табыс орнына қалпымен шығынға батпауы үшін мемлекет соған қажетті жоғары технологияларды қаржыландыруға және салықтық режимді күрт жеңілдетуге тиіс. Сонда ғана ҚИҚ-ты өндіруге ынта болады", – деді Александр Дюков.

Ол қиын алынатын қорларды игеру үшін ғылыми зерттеу мен тәжірибелік-конструкторлық әзірлемелерге, тәжірибелік-өнеркәсіптік сынақтарға және жаңа технологияларды пайдалануға мемлекеттің қуатты көмегі көрсетілуге тиістігін нықтады.

Ахуалдың бұрын ойлағаннан әлдеқайда нашар екенін үкіметтегілер де жасырмады. РФ вице-премьері Александр Новак "Энергетическая политика" журналында жариялаған жаңа авторлық мақаласында бүгінде Ресейде қиын алынатын қордың, су басып қалған кендердің және таусылған қорлардың үлесі 60%-дық межеге жеткенін қамыға жариялады.

Ол да ҚИҚ-тың игілігін көру үшін елдің бүкіл фискалдық-салықтық жүйесін қайда құру қажет деп санайды. Алайда қазіргі жағдайда бұл жай ғана күрделі емес, мүлдем беймүмкін нәрсе.

Новак Арктика, Шығыс Сібір, Таяу Шығыс сияқты әлі күнге жете игерілмеген стратегиялық маңызды өңірлерді дамыту мұнай өндірісін өрістетумен тікелей байланысты екеніне назар аудартты.

Ресейлік мұнайшыларға шикізаты қиын алынатын кен орындарын игеру үшін салықтық жеңілдік-преференциялардың жетпейтінін биліктегілер де түсінеді.

Бұл туралы осының алдында Пайдалы қазбалар қоры жөніндегі мемлекеттік комиссияның басшысы (ГКЗ) Игорь Шпуров айтты.

Салық тұрғысынан жеңілдік жасауды Энергетика экс-министрі Николай Шульгинов те ілгерілетіп жүр.

Соған қарамастан, Үкімет мұндай бастамалардың бәрінің меселін қайтарды. РФ Қаржы министрлігі "қиын" мұнай мен газды өндіру үшін ынталандыруларды 2027 жылдан ерте қарай алмайтынын мәлімдеді.

Сарапшылар болса, қуатты мемқолдаусыз енді ресейлік мұнай-газ саласы қабырғасы ырсиған, ыңыршағы шыққан, тарамысына ілінген, күйреуге бет алған секторға айналып кетуі ғажап еместігін ескертеді.

Дәл осы кезде мұнайдың долларлық тасқыны қарқынды түрде қысқаруда. Мұнай саласы бюджетті толтыратын қайнар болып қалғанымен, экономикалық өсімге серпін беретін қабілетінен айрылды.

Мысалы, "Neftegaz.RU" мәліметінше, кезінде мұнай бағасының көтерілуі және Ресейдің жаңа нарықтарды жаулауы арқасында 2022 жылы РФ-тің мұнай түсімдері рекордтық 337,5 миллиард долларға жетті. Бұл 2021 жылғыдан 38% көп болатын.

Алайда күштірек санкциялар кейін іске қосылды. Салдарынан, Халықаралық энергетикалық агенттіктің талдауында көрсетілгендей, 2024 жылы Ресей мұнай және мұнай өнімдерін шетелге экспорттаудан небәрі 189 млрд доллар табыс тапқан. Оның жартысына жуығын Үндістан мен Қытай сатып алды.

Сонымен қатар, осы кезеңде қара алтынның тіпті эталондық Brent маркасының бағасы 2022 жылғы маусымдағы 116,7 доллардан 2025 жылғы 9 маусымдағы 66,6 долларға дейін құлады.

Reuters жазуынша, бүгінде мұнайдың әлемдік бағалары төмен деңгейлерден шыға алар емес. Эталондық Brent мұнайының 1 баррелінің құны $66 айналасында саудалануда: яғни, бір жыл бұрынғыдан тағы 19% арзандады.

Қысқа мерзімді перспективаға арналған ымыра-болжамдар қара алтын бағасының ары қарай түсетінін нұсқайды. Онда мемлекеттің қолдауынсыз ресейлік мұнайшылар "қиын алынатын қорларды" игеруге қауқарсыз болып қалады.

Егер жердің тұңғиығынан әзер шығарылған мұнайдың 1 бөшкесінің шығыны 60 доллардан асса, оны қалай 50 долларға сатады? Өйткені құны да, сапасы да Brent-тен көп төмен ресейлік Urals маркасының құны бүгінде 60-қа дейін көтерілгенімен, күні кеше 48,6 доллар құрдымына дейін бір құлап шықты.

Халықаралық валюта қоры 2026 жылы эталондық марканың өзі баррелі үшін 62,4 долларға дейін түседі деп болжады. Өзге жорамалдар бұдан да жабырқаңқы: JP Morgan Brent бойынша келесі 2026 жылға арналған болжамын 58 долларға дейін төмендетті.

Бұған ОПЕК+ елдерінің келесі жылы да мұнай өндірісін арттырып, нарықты молықтыруды жоспарлауы, сондай-ақ әлемдік экономикадағы дағдарысқа байланысты өндіріс тарапынан көмірсутекке деген сұранысының төмендеуі ықпал етеді деп тұспалдануда.

Салдарынан, биылғы мамырда федералдық бюджетке енгізілген түзетулерге сәйкес, 2025 жылы Ресей мұнай сатудан 2,6 триллион рубль (шамамен 17 триллион теңгедей) аз табыс табады. Мұнай түсімінің бұлайша рекордтық құлдырауына бюджетті құруда пайдаланған ресейлік мұнай бағасының бұрынғы 69,7 доллардан енді орта есеппен 56 долларға дейін төмендеп кетуі әсер еткен.