2023 жылдың шілде айынан бастап Қазақстанда тозығы жеткен тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық (ТКШ) инфрақұрылымын жаңартуға қаражат тартуға бағытталған "Инвестицияларға айырбас тарифі" бағдарламасы белсенді түрде жүзеге асырылуда, деп хабарлайды Zakon.kz.

Бағдарламаның мақсаты – желілерді жаңғыртуға және 2029 жылға қарай коммуналдық инфрақұрылымның тозуын 20%-ға төмендетуге мүмкіндік беретін инвестиция алу үшін тарифтерді көтеру.

Сонымен бірге, Қазақстан Ұлттық банкінің мәліметі бойынша, 2023 жылдың шілдесі мен 2025 жылдың сәуірі аралығында елімізде тұрғын үй-коммуналдық қызметтің барлық негізгі түрлері бойынша тарифтердің бұрын-соңды болмаған өсімі тіркелді.

Көрсеткіштер және диспропорциялар

Қазақстанда тарифтердің жинақталған өсімі:

• сумен қамтамасыз ету – 157,1%
• су бұру – 74,8%
• жылу энергиясы – 59%
• электр энергиясы – 43,9%
• газ – 23,7%.

Бұл орташа көрсеткіштер айтарлықтай аймақтық айырмашылықтарды жасырады. Мысалы, Алматы, Астана және Батыс Қазақстан облыстарында сумен жабдықтау тарифтері (тиісінше 202,8%, 201,4% және 198,7%) және канализация тарифтері (135%, 111,1% және 140,3%) өсті.

Жылу энергетикасы бойынша ең жоғары өсім Солтүстік Қазақстан (115,3%), Ақтөбе (107,4%) және Жамбыл (88,2%) облыстарында байқалды.

Электр энергетикасы сегментінде Атырау (155%), Жамбыл (79,7%) және Ақтөбе (69,2%) облыстары көш бастады.

Газбен жабдықтау бойынша тарифтердің айтарлықтай өсуі Атырау (60,9%), Қарағанды ​​(59%) және Ақмола (47,1%) облыстарында тіркелді.

Кейбір аймақтарда мұндай елеулі өсуді ішінара сараланған тарифтерді қолданумен түсіндіруге болатынын атап өту маңызды, мұнда қызмет құны тұтыну көлеміне байланысты.

Инфрақұрылымның тозуы: критикалық деңгей

Тарифтердің көтерілуіне қарамастан, инфрақұрылымның тозу проблемасы өте өткір күйінде қалып отыр. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің мәліметі бойынша 2023 жылы Қазақстанда магистральдық электр, газ және жылу желілерінің тозуының орташа деңгейі 70,4%-ды құрады. Бұл 2019 жылғы деңгейден 5%-ға төмен, бірақ көрсеткіш әлі де сыни деңгейде.

Бірқатар аймақтарда тозу республикалық орташа деңгейден айтарлықтай асып түседі:

• Астанада 91,3%-ға жетті (2019 жылғы 97%-дан төмендегенімен)
• Ақтөбе облысында – 82,6% (2019 жылы 34,5%).

Сонымен қатар, кейбір аймақтарда жақсартулар байқалды. Тозу дәрежесінің айтарлықтай төмендеуі Ақмола облысында (2019 жылғы 29,2%-дан 2023 жылғы 17,1%-ға дейін), сондай-ақ Жетісу (27,8%-дан 19-ға, Абай (25%-дан 14,4%-ға)) облыстарында тіркелді.

Сумен жабдықтау және су бұру желілеріне келетін болсақ, олардың республика бойынша тозуы 2019 жылғы 24,8 пайыздан 29 пайызға дейін өсті.

Көрсеткіштің ең көп өсуі Жамбыл облысында (15,9%-дан 37,3%-ға), Алматы қаласында (5,8%-дан 19,5%-ға дейін) және Алматы облысында (9,4%-дан 19,6%-ға дейін) байқалды. Су инфрақұрылымының тозуы бойынша көшбасшы Ұлытау облысы болып қалып отыр, бұл көрсеткіш 2023 жылы 72,4%-ды құрады. Бұл ретте тозу деңгейінің төмендеуі Қызылорда (32,1%-дан 18,5%-ға дейін), Павлодар (39,9%-дан 39,5%-ға және 2%-ға дейін) Павлодар (39,9%-дан 2,5%-ға дейін) Павлодар қаласында тіркелді. 37,4%).

Тариф динамикасы және тозу деңгейі

Аймақтық тарифтер динамикасы коммуналдық инфрақұрылымның тозу деңгейіне сәйкес келе бермейтінін атап өткен жөн. Мысалы, Астана, Ақтөбе және Ұлытау облыстарында электр, жылу және газ желілерінің тозуының жоғары деңгейіне қарамастан, осы сегменттердегі тарифтердің ең жоғары өсімі Атырау, Жамбыл және Солтүстік Қазақстан облыстарында тіркелді. Ерекшелік Ақтөбе облысы болып табылады, мұнда жылу энергиясы (107,4%) және электр энергиясы (69,2%) сегменттерінде жоғары жинақталған инфляция желілердің айтарлықтай тозуына (82,6%) сәйкес келеді.

Сумен жабдықтау секторында жинақталған инфляцияны бөлу де әрқашан инфрақұрылымның тозу дәрежесін көрсете бермейді. Көрсетілген мерзімде тарифтердің ең көп көтерілуі Астана, Алматы қалаларында, сондай-ақ Батыс Қазақстан және Қарағанды ​​облыстарында байқалды.

Қазіргі уақытта тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық инфрақұрылымының тозу дәрежесі туралы статистикалық деректер тек 2023 жылға арналған. "Инвестицияларға айырбас тарифі" бағдарламасы 2023 жылдың шілдесінде іске асырыла бастағанын ескерсек, оның әсерін толық бағалау үшін көбірек уақыт қажет. Бағдарламаның алғашқы нәтижелері 2024-2025 жылдары байқалады деп күтілуде, – деп атап өтті Ұлттық банк сарапшылары.

Бұған дейін Қазақстандағы инфляцияға негізгі үлесті тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық жүргізетінін хабарлаған болатынбыз. Бір жыл ішінде олар 15,7 пайызға қымбаттап, инфляцияға 1,8 пайыздық тармақ қосты.