Қазақстан Ұлттық банкі тұрғын үй құрылысы және тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы заңнамалық өзгерістерді жүзеге асыру мақсатында «Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі басқармасының кейбір қаулыларына өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы» қаулы жобасын әзірледі. Құжат төлемдер мен ақша аударымдары саласындағы тәртіпті күшейтуге бағытталған және үлескерлердің құқықтарын қорғауды көздейді, деп хабарлайды El.kz интернет порталы.

Жобаға сәйкес, жаңадан салынып жатқан көппәтерлі тұрғын үйлердегі немесе жеке тұрғын үй кешендерінен пәтер сатып алу кезінде барлық төлемдер қолма-қол ақшасыз тәртіпте жүзеге асырылуы тиіс. Бұл талап тек бастапқы нарықтағы мәмілелерге қолданылады және азаматтарды тіркелмеген үлестік қатысу шарттары арқылы туындайтын тәуекелдерден қорғауға бағытталған.

Енді құрылыс компаниясына тек банк шоты арқылы төлем жасауға болады. Қолма-қол ақша пайдаланылмайды, тіпті банк арқылы салынса да, ол арнайы шотқа аударылып, барлығы тексерілгеннен кейін ғана қабылданады.

Төлем жасау кезінде сатып алушы – яғни үлескер – арнайы төлем белгілеу кодын (ТБК) және үлестік қатысу шартының нөмірін көрсетуі қажет. Банк осы ақпарат негізінде шарттың біртұтас ақпараттық жүйеде тіркелген-тіркелмегенін тексереді. Егер шарт тіркелмеген болса немесе құрылыс компаниясының қаражат тартуға заңды құқығы болмаса, банк төлемді қабылдамайды. Осылайша, үлескерлерді алаяқтықтан қорғау және қаржы айналымын ашық жүргізу қамтамасыз етіледі.

Мұндай өзгерістер, сарапшылардың пікірінше, тұрғын үй нарығына оң әсер етеді. Жылжымайтын мүлік бойынша сарапшы Мәдина Болатханқызы бұл шаралар бастапқы нарықтағы сенімді арттыратынын айтады. Оның сөзінше, жаңа талаптар заңсыз келісімдер жасауға тосқауыл қойып, құрылыс саласына рұқсаты жоқ компанияларды шектейді. Соның нәтижесінде үлескерлердің қаражатының қауіпсіздігі қамтамасыз етіледі.

Бұл талаптар көлеңкелі құрылыс пен сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендетуге де әсер етеді. Банк автоматты түрде құрылыс компаниясының рұқсатының бар-жоғын тексереді. Егер рұқсат болса, төлем жүзеге асырылады, егер рұқсат болмаса – төлем қабылданбайды. Бұл жүйе қаражаттың тек заңды жобаларға ғана түсуін қамтамасыз етеді, – дейді сарапшы.

Қаулы жобасы «Ашық НҚА» порталында жарияланған. Ұлттық Банктің бұл бастамасы тұрғын үй құрылысы нарығын жүйелеуге, үлескерлердің құқықтарын қорғауға, көлеңкелі схемаларды болдырмауға және халықтың бастапқы нарыққа деген сенімін арттыруға бағытталған маңызды қадам болмақ.