Көне кітаптарды қалпына келітруге болады. Отандық реставраторлар кітап, құжаттардың жойылып кеткен бөліктерін қайта жамап жатыр. Бұл үшін дәл сол түпнұсқадағыдай қағазды қолдан жасайды.

Қолжазбалар және сирек кітаптар ұлттық орталығында күнде қарбалас. Мамандар көне еңбектер мен құнды құжаттарды қалпына келтіріп қоймай, оған қажет қағазды қолдан құюды меңгеріп жатыр. Бұл оңай жұмыс емес. Ұзақ процесс. Алдымен қағаз қиындылары ерітіледі. Сосын бұл масса арнайы қалыпқа салынады. Дайын нобай киіз астында бір тәулік бойы кептіріледі. Кейін оның құрамы, қышқылдығы, талшықтары реставрацияда қолдануға жарайтын-жарамайтыны сыналады.

Жансерік Бейсенқұлов, Қолжазбалар және сирек кітаптар ұлттық орталығының бөлім меңгерушісі:

- Қазіргі таңда германиялық қағаздар да бар, қағаз массасы дайын және ескі құжаттардың, керексіз құжаттардан қалған қағаз бөлшектерінен де жасауға болады. Сонымен қатар реставрацияда қолданылатын жапон қағаздарының бөлшектерінен де жасауға болады. Мұндағы басты факторлардың бірі алдағы уақытта реставрацияда қолдану үшін құрамындағы талшықтардың ұзын болуы керек.

Мамандар түпнұсқаға барынша сәйкес келетін қағаз түрін жасауға талпынады. Оның температураға қарай ыдырап кетпеуі де маңызды. Қағаздың тығыздығы, қалыңдығы, тегістігі де қолмен реттеледі. Қазір реставрация маманы агат тасымен дайын парақтардың жылтыратып жатыр.

Қағаз құю әдісі XIII-XIV ғасырларда Еуропа мен Азияда қолданыста болатын. Арада қанша уақыт өтіп, технология дамыса да, өзектілігін жойған жоқ. Енді міне, сәтін салса, қазақ руханиятын жаңғыртуға, ұлттық мұрамызды сақтауға өзінің сүбелі үлесін қоспақ. Бұл үшін мамандар табанды еңбек етіп жатыр.

Жаңа әдісті енгізбес бұрын, отандық реставраторлар Мысыр мен Арменияға барды. Биыл Иран мамандарын елге шақырып, тәжірибе алмасты. Осылайша, алған білімін кәдеге жаратуға кірісті.

Сырым Ботабеков, суретші-реставратор:

- Бұл істің бізге берері өте көп. Мысалы, қазір біз қағазды шетелден алдыртамыз. Жапон қағазымен жасаймыз. Ол бір қалыңдықта келеді. Кітаптың қалыңдығына қарай, соның келетінін таңдауымыз керек. Егер біз қолымыздан құятын болсақ, біз қажетті қалыңдықты өзіміз жасауға мүмкіндігіміз болады. Сондай-ақ кейбір кітаптардың парақтары жетпей келеді. Жартылай жыртылған келеді. Соған тек қалыңдығымен емес, сондай-ақ құрамымен келетіндей, түсі келетін қағаздар жасауға болады.

Реставрацияда кез келген қағаз жарай бермейді. Сапасы нашар болса, құжаттың құндылығына зақым келуі мүмкін. Сол себепті мамандар қағаз құюға үлкен жауапкершілікпен қарайды.

Авторлары: Мерей Мұратханқызы, Артур Горшняков