Биыл Наурызнама онкүндігі шеңберінде облыс орталықтарымен қатар аудан мен ауылдарды қоса алғанда 5 мыңнан астам ірілі-ұсақты мерекелік іс-шара өткізіледі екен.

Астанада "Қамажай" флешмобы, Ақтөбеде "Ұлттық киім – ұлт бейнесі" атты мерекелік шеру, Ақмола облысында қолданбалы өнер шеберлерінің қатысуымен "Наурыз – Арбат" жобасы, Көкшетауда мыңнан астам қыз-келіншек қатысатын "Кимешектер шеруі" өтеді. Бүгін Наурыз мейрамының бастауы деп жатырмыз. Десек те, Көрісу күні туралы біреу білсе, біреу білмей жатыр. Оны сіздің жүргізген блиц-сауалнамаңыздан байқадық. Дегенмен, Көрісу күні туралы естігендері бар шығар?

Әлбетте естігендер бар. Алайда елордада Көрісу күнін білетіндерден гөрі, білмейтін азаматтардың қарасы көптеу екен. Бірақ біз бұл пікірді теріске шығару үшін қосымша блиц-сауалнама жүргіздік. Өкінішке орай, нәтиже аса өзгере қойған жоқ.

БЛИЦ

- Түмен облысының қазақтары жалпы Көрісу күнін біле ме? Әрине естіді. Жалпы Наурыз мерекесін ол жақта қалай тойлайды? Жиналады қазақтар, той өткізеді. Алтыбақан орнатып, ұлттық киім кие ме? – Міндетті түрде.

- В ростовской области какие тюркоязычные народы проживают? – Татары. Ростов облысында көбіне татарлар, башқұрттар мен ноғайлар тұрады. Олар Наурыз мерекесін ерте тойлай бастайды.

- Знаете ли вы про день Көрісу? – Нет, мы туристы.

- Вы слышали про день Көрісу? – Какой день?

- Көрісу күнін білесіз бе? – Жоқ. Жалпы Наурызды білесіз бе? – Иә.

Білуімше, "Көрісу күнінің" тарихына қатысты нақты әрі ортақ пікір жоқ. Әлі де ғылыми зерттеу жұмыстары жүріп жатыр. "Неге еліміздің батыс аумағында бұрыннан сақталған, ал қалған өңірлерде ұмыт болған немесе мүлдем болмаған" деген сұрақтар болып жатады. Тарихшылар мұны қалай түсіндіреді?

Иә, бәрі мұны батыста бұрын негізгі тіршілік көзі болған мал шаруашылығымен, ауылдар арасындағы алыс қашықтықпен, сәйкесінше қыс бойы бір-бірін ұзақ уақыт көрмеуімен байланыстырса, енді бірі кезінде іргелес орналасқан туыстас, ауылы аралас, қойы қоралас болған ұлт-ұлыстардан, әсіресе мынау байырғы Оғыз тайпаларынан келген деседі. Тарихшы Берекет Кәрібаевтың пікірін тыңдап көрейік.

Берекет Кәрібаев, тарихшы:

- Оғыз деген тайпалар болған. 9-10 ғасырларда Қазақстанның орталық бөлігінде, Сыр өңірінде және Қазақстанның батысында өмір сүрген. Жаңа жыл Мәлік шахқа дейін 13-інен 14-наурызға қараған түні болған. Бұл сол оғыз тайпаларында жергілікті халықтың бәрінде жаңа жыл болып саналған. Батыста тұратын қазақ халқының бір бөлігі қандай заман болса да ұмытқан жоқ. Бұл әрбір отбасының құндылығы сияқты болып кетті. Ал енді осы құндылықтың бүкіл қазақ еліне таралуы – бұл керемет құбылыс.

Парламент депутаттарының арасында да бұл мерекені кейін білгендер бар екен. Мәселен, олардың қатарына Мәжілістегі жас депутаттардың бірі Ислам Сұңқарды қосуға болады.

Ислам Сұңқар, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты:

- Бізде солтүстікте мүлдем болған жоқ. Енді осы Астанаға келгелі бері оны естіп, әсіресе ЕҰУ-де оқыған кезде жатақханада бірінші рет бұл мереке туралы естідім. Содан бастап біз оны атап өтіп жүрміз. Өзімнің жұбайым ақтөбелік, сол себепті бұл мереке біздің отбасымызда атап өтіледі. Сол себепті қазіргі жүріп жатқан бастама тек Батыс өңірінде ғана сақталып қалғанымен бүкіл Қазақстан деңгейінде атап өту, ерекше мәртебе беру былайша айтқанда өте жақсы бастама.

- Қазақтан басқа "Көрісу" дәстүрін бұрыннан сақтап келе жатқан ұлт пен ұлыстар бар ма? Бар болса, олар кімдер?

- Әрине олар әлбетте қазаққа ең жақын этностар. Әдетте біз оларды Алты Алаш жұртына жатқызамыз. Нақты қай ұлттар және қай елдердегі қазақтар Көрісу мерекесін атап өтетінін лэд экран арқылы көрсетейін.

- Көрісу күнін Дағыстан жерінде тұратын ноғайлар мен құмықтар, тағы қарашай-шеркештер, қарақалпақтар, мұсылман татарлар мен башқұрттар және Түркия, Түрікменстан, Әзербайжан, Иран қазақтары, сондай-ақ қазіргі ресей аумағы саналатын Орынбор, Самара, Астрахань, Волгоград, Саратов яғни бұрынғы Сарытау облыстарында шоғырланған қазақтар әлімсақтан бері атап өтеді. Жалпы Көрісу күнінің басты ерекшеліктері мынада: жастар ақсақалдар мен ақ жаулықты аналармен амандасып, батасын алады. Адамдар арасындағы өкпе-реніш ұмытылады. Ағайындардың бірлігі нығаяды. Кең дастарқан жайылады. Наурыз көже, бауырсақ, қымыз, шұбат секілді ұлттық тағамдар әзірленеді. Қонақтарға сый-сияпат жасалып, дастарқан басында тек жақсы әңгімелер айтылады. Ұлттық ойындар ұйымдастырылып, жыр-термелер орындалады.

Көрісу дәстүрі сақталған ұлт пен ұлыстар

қазақ – ноғай – қарақалпақ

татар — башқұрт

түрікмен — құмық

Көрісу дәстүрі тараған аумақтар

Ресейдегі Орынбор, Самара, Саратов, Астрахань, Волгоград облыстары

Түркия, Түрікменстан, Әзербайжан, Иран, Өзбекстан

Көрісу күнінің басты ерекшеліктері

Жастар ақсақалдар мен ақ жаулықты аналармен амандасып, батасын алады

Адамдар арасындағы өкпе-реніш ұмытылады. Ағайындардың бірлігі нығаяды

Кең дастарқан жайылады. Наурыз көже, бауырсақ, қымыз, шұбат секілді ұлттық тағамдар әзірленеді

Қонақтарға сый-сияпат жасалып, дастарқан басында тек игі әңгімелер айтылады

Ұлттық ойындар ұйымдастырылып, жыр-термелер орындалады