Қазақстанда жыл сайын 4,5 миллион тонна коммуналдық қалдық түзіледі. Былтыр тек 1 миллион 800 мың тоннасы қайта өңделген. Қалған бөлігі жерге көмілген. Қоқысты кәдеге жаратып, одан шикізат шығару өндрісі біртіндеп жолға қойылып келеді.

Елордалық кәсіпкер 5 жылдан бері қоқысты қайта өңдеумен айналысады. Саябақтарға арналған орындықтар мен қоқыс жәшіктерін шығарады. Шебердің айтуынша, пластик пен полиэтилен қалталарын өңдеу арқылы алынған өнімдер ағашқа қарағанда ұзақ уақыт қолдануға жарайды.

Нұрбақыт Елеусізов, шебер:

-Қоқыс жерде жатқанша, оның өңдеп жаңа зат шығарған дұрыс. Ол бізге экологиялық жағынан тиімді. Ешқандай сасымайды, шірімейді. Бояудың қажеті жоқ. Жақсы материал ғой. Бізге әкімдіктен тапсырыс береді. Басқа қаладан келеді. Қостанайдан, Шымкенттен, Көкшетаудан, Жезқазғаннан тапсырыс берушілер көп енді.

Алматыда айына 30 тонна полиэтилен қалдықтары өңделіп, шикізат ретінде сатуға шығарылады. Осы кәсіпті жолға қойған Еркінбол Төлеген экология мәселесіне алаңдаулы. Айтуынша, үлкен қалаларда қоқыс әлі күнге толық сұрыпталмайды. Қалдықты өңдеу жағы әлі дами қойған жоқ.

Еркінбол Төлеген, кәсіпкер:

-Алматы қаласында экология мәселесі адамды алаңдататындай болып тұр. Бізге әртүрлі завод, фабрикалардың қалдықтары келеді. Құрылыстан шыққан қоқыстарды да өз қаржымызға сатып аламыз. Пластикалық өнімдер, картон, алюминий банкалардың барлығы дұрыс сұрыпталып, біз сияқты цехтарға, өндіріс орындарына жеткізіліп отырса, үлкен көмек болады.

Елімізде пластик қалдықтарын өңдейтін 50-ге жуық, ал қағаз өңдейтін 20-ға жуық кәсіпкер бар. Олардың қатарын көбейту үшін кәсіпкерлерге 15 жылға дейін 3 пайыздық өсіммен несие беру жоспарланып отыр.

Диана Қадыр, тілші:

-Жауапты министрлік әкімдіктер ұсынған 317 миллиард теңге көлеміндегі 67 жобаны мақұлдаған. Оның 43-і осындай қалдықтарды қайта өңдеуге арналған.

Сарапшылардың айтуынша, елде қоқысты өңдейтін кәсіпорындар жеткілікті, бірақ шикізат тапшылығы бар. Полигондарға жиналатын тұрмыстық қалдықтардың тек 26% өндіріске жіберіледі. Сондықтан тұрғындар қоқысты тастарда сұрыптауы керек.

Елімізде экологиялық мәдениетті қалыптастыру үшін «Таза Қазақстан», «Taza like» және «Ayala» сынды жобалар қолға алынған.

Назгүл Әлімсұрина, ҚР ЭТРМ қалдықтарды басқару департаментінің басқарма басшысы:

- Халықтың экологиялық сауаттылығын арттыру мақсатында былтырғы жылы экологиялық концепция өз күшіне енген. Қарапайым халық үйінде жинаған қалдықтарды фондоматқа, яғни құрылғылар бар. Соларға өткізіп, не ақшалай, не жеңілдіктер қарастырылған. Яғни ол жердегі шикізат сұрыптаудан өтпей, бірден қалдықтарды қайта өңдеу кешендеріне жіберіледі.

Ендігі бір мәселе — қоқыс тасталатын полигондардың жайы. Бізде 3 мыңға жуық полигон бар болса, соның 2 мыңы талапқа сәйкес келмейді. Министрлік ауылдық полигондарға қойылатын талаптарды жеңілдетіп, оларды заңдастыру процесін жеделдетуді жоспарлап отыр.

Диана Қадыр, Қайрат Ақтөреев

Upd: 28.03.2025, 20:16