Ұлытауда ғана емес, Қарағанды, Қызылорда, Атырау және Батыс Қазақстан облыстарында да ақбөкеннің өлекселері табылды. Әлеуметтік желіде киік ұшалары бейнеленген жазба қызу талқыға түсіп жатыр.

Қырда 4 миллионнан аса киік бар

Киік – өмір сүру уақыты қысқа, көбеюі жылдам дала жануары. Мамандардың айтуынша, қалыпты жағдайда олардың жыл сайынғы табиғи өлімі жалпы санының шамамен 20%-ін құрайды. Ал қысқы күйектен әлсіреп шыққан аталықтардың 50%-і өлуі мүмкін. Қырға қардың қалың түсуіне орай азық қорының азаюына байланысты жануарлар денесіндегі май қорын жоғалтады. Қатал қыста киік саны 40-50%-ке дейін кемуі мүмкін.

Бақытжан Исахаев, ҚР ЭТРМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің бас сарапшысы:

- Динамикасын байқап отырсаңыз, киіктің азаюы әзір байқалмайды. Керісінше, көбеюі байқалып тұр және оның жылдағы табиғи өзінің сұрыпталуы бар. Әлсіз, ауруға бейім түрлері қазіргі күндері өліп, жою жүмыстары жүргізіліп жатыр далада.

Экология және табиғи ресурстар министрлігінің мәліметіне сүйенсек, жер бетіндегі ақбөкеннің 98%-і біздің елде мекен етеді. Былтыр саны 3 миллонға жуықтады. Яғни 2023 жылға қарағанда 43%-ке өскен. Ал маманның айтуынша, биыл қырда шамамен 4 млннан аса киі бар. Ол алда өтетін санақтан кейін белгілі болады. Бөкендердің ішінде ең көп тарағаны – Орал популяциясы. Олардың саны 1,5 млн-нан асады. Ал бетпақдалалық түрі 1 млн 200 мың болса, Үстірттегі киік саны 50 мыңға жақын.

Үстірт популяциясы – 50 мың

Бақытжан Исахаев, ҚР ЭТРМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің бас сарапшысы:

- Қазір алдағы сәуір айында мамыр айларында есеп жүргізіледі. Есептеу барысында негізі жүргізілмейді. Былай ғылыми мақсатта, ғылыми ұйымдардың басты мақсаттарында чиптеу емес, спутниктік қарғыбаулар тағып, спутниктік жаңағы сырғалар арқылы тағып, киіктердің санын, көшуін, киіктер популяциясының қоныс аударуын, бағыттарын сол арқылы байқап көріп отыр. Ал есепті әуе кемесін қолдана отырып, есеп жүргізеді.

Киікті қолға үйретуге болады

Киікті де қолға үйретуге болады. Ұлытаулық Мадияр Әлжаппар серіктестерімен бірге бұрын-соңды қазақ даласында болмаған шаруаны қолға алды. Кәсіпкер киікті қолда өсіріп, турист тартуды көздеп отыр. Шаруашылық 70-ке тарта құралайдан басталса, бүгінде олардың саны 700-ге жеткен. Қазір киіктерді Ауыл шаруашылығы министрлігінің жануарларды бірдейлендіру базасына енгізуді көздеп отыр. Сөйтіп, жануардың терісін, мүйізін экспортқа жөнелту жоспары бар.

Киіктерге жойылу қаупі төніп тұрған жоқ

Киіктерге жойылып кету қаупі төніп тұрған жоқ. Бұл туралы Бурабайдағы келелі кеңесте Мемлекет басшысы баса айтты. Қасым-Жомарт Тоқаев табиғи байлығымен, жан-жануарлар дүниесімен бүкіл әлемге танымал еліміздің биологиялық әралуандығын қорғау айрықша маңызды міндетке айналды. Сол себепті биологиялық әралуандықты қорғау қорын құруды тапсырды.

Қасым-Жомарт Тоқаев, Қазақстан Республикасының Президенті:

- Халықаралық биологиялық әралуандықты қорғау қорын құру керек деп санаймын. Мен Мемлекет басшысы ретінде бұл ауқымды жұмыстың маңызы орасан зор екенін көрсету үшін осы қоғамдық ұйымға өзім жетекшілік етуге дайынмын. «Ауыл» партиясының өкілдері киіктер туралы мәселе көтергенін білемін. Аймақтардағы шаруалардан да осыған қатысты өтініштер, хаттар келіп жатыр. Рұқсатсыз аң аулағандарға жазаны күшейту үшін менің бастамаммен 2019 жылы заңнамалық шаралар қабылданды. Осы және басқа да жан-жақты шаралардың нәтижесінде еліміздегі киік саны күрт артты. Қазір оларға жойылып кету қаупі төніп тұрған жоқ.

Киіктерді заңсыз ату немесе зиян кел­тіргені үшін, жануардың аталығын атқандар үшін 500 АЕК, ал аналық киік пен төлін атқандарға 350 АЕК көлемінде айыппұл салынады.