Қазақстандық геологтар Моңғолия аумағындағы уран кенін барлауды қолға алады.

Екі ел билігі арасында осындай келісім жасалды. Отандық ғалымдар уран кенімен қатар сирек металдар қорын іздеп, оны өндіруге кіріспек. Мұнда уран кенімен қатар, тантал, ниобий сынды сирек металдар қоры бар дейді ғалымдар. Бұл әлемде үлкен сұранысқа ие болып отырған бағалы металдар қорын ұлғайтпақ.

Отандық ғалымдар ураннан ядролық отыннан басқа да өнімдерді өндіруге кірісті. Бұл мақсатта шетелдік ғылыми орталықтармен бірлескен жұмысты жолға қойды. Мәселен, АҚШ және Жапония ғалымдарымен бірге медициналық мақсаттағы радиоизотоптарды алу технологиясы қолға алынды. Сондай-ақ уран өндіру кезінде пайда болатын құнды элементтерді игеруге күш салынды. Мысалы, скандий мен ванадийді өндіру мүмкіндіктері жан-жақты зерттеліп отыр. Сонымен қатар шет мемлекеттермен әріптестік шеңберінде отандық технологияны енгізу басталды.

Мейіржан Юсупов, «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ Басқарма төрағасы:

- Тәжікстанмен сирек және сирек жер металдар бағытын дамыту бойынша, ал Франциямен білім беру және атом саласы үшін кадрлар даярлау саласында меморандумға қол қойылды. Моңғолияның аумағында уранды барлау және өндіру жобаларын зерделеу туралы уағдаластыққа қол жеткіздік.

Уран бар жерде сирек металл мол

Аталған ғылыми жобаларды енгізу арқасында былтыр шамамен 1 млрд 700 млн теңге кіріс кірді. Сонымен қатар “Қазатомөнеркәсіп” сирек металдар қорын барлауға баса назар аударып отыр. Әсіресе тантал, ниобий және бериллий сияқты сирек металдардың базасын зерттеуге айрықша ден қойылды. Өйткені бұл металдарға сұраныс өсіп келеді. Былтыр компания Ақтөбе, Абай және Ұлытау облыстарындағы кен орындарын барлауға лицензия алды. Жақын уақытта ол жерлердегі қор көлемі анықталады. Бұдан бөлек жаңа уран кеніштерін барлауға да назар аударылады.

Мейіржан Юсупов, «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ Басқарма төрағасы:

- Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, компаниямыз минералды-ресурстық базаны кеңейту және ұлғайту бойныша жұмыстарды белсенді түрде атқарып келеді. 2024 жылы Түркістан облысында шамамен 170 мың тонна болжамды әлеуеті бар уранды барлауға жаңа лицензия алдық.

Уранды тұтынушылар саны өсіп келеді

Былтыр елде 23 мың тоннадан астам уран өндірілді. Өндірілген өнім 8 елге экспортталды. Қазір әлемдегі 19 компания қазақстандық уранды тұтынып отыр. Жыл санап тұтынушылар қатарын көбейтуге тұрақты назарда. Мәселен, былтыр Біріккен Араб Әмірліктері мен Канада алғаш рет бізден уран сатып алды. Ал ураннан түскен табыс былтыр 26 пайызға өсіп, рекордтық межеге жетті. Яғни отандық кәсіпорындар 1 трлн 800 млрд теңге пайда тапты.

Уран өндірісі

2024 жылы – 23 мың тонна

Экспорт – 8 мемлекет

Табыс – ₸1,8 трлн

Өсім – 26%

Мейіржан Юсупов, «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ Басқарма төрағасы:

- Ядролық отын циклін дамыту өте маңызды. Үлбі металлургия зауытында біз отын таблеткалары, яғни ураннан жасалған отын таблеткаларын шығарамыз. Ал «Үлбі-ТВС» зауытында біз отын құрамаларын жасаймыз. Яғни жылу бөлетін құрамалар, бұл дегеніміз АЭС үшін дайын отын.

Үлбіде АЭС отыны өндіріледі

Үлбідегі ядролық отын өндірісі Қытай компаниясының қатысуымен жолға қойылды. 2021 жылы жұмысын бастаған зауыт былтыр өндірістік қуатын еңсерді. Яғни 200 тонна отын өндіріп, тұтынушыға жеткізді. Айта кетері, бұл зауыт өнімі келешекте елде салынатын атом электр станциясында да қолданылмақ.