Рио-де-Жанейро қаласында БРИКС саммиті басталғалы жатыр. Бұл Бразилияның ұйымға төрағалық ету жылындағы басты шарасы болып тарихта қалмақ. Халықаралық ұйым жыл сайын жаңа қарқын алып отыр. Қатарына қосылған елдер мен «серіктес» статусын алған мемлекеттер саны да артып келеді. Оның қатарында Қазақстан да бар. Отандық делегацияны республикамыздың Премьер-министрінің орынбасары – Сыртқы істер министрі Мұрат Нұртілеу бастап барды. Ал енді Қазақстан «серіктес ел» статусын алған БРИКС саммиті биыл несімен ерекшеленбек?

Ердана Ержанұлы, тілші:

- Мұнда қазір таңғы 7:00. Оңтүстік жарты шарда қазір қыс болғандықтан, күн қысқарып, енді ғана көкжиектен көтеріліп келе жатыр. 7 миллионға жуық халқы бар шаһардың тұрғындары осы БРИКС саммиті үшін жұмадан бастап дүйсенбіге дейін төрт күн демалысқа шыққан. Қаладағы көлік кептелісін азайтудың бір жолы осы болса керек, кеше әуежайдан қонақүйге дейін ұзақ күтіп тұрмадық. Шаралардың бәріне уақытылы жетіп жүрміз.

Сондай-ақ соның алғашқысы БРИКС саммиті аясындағы Мұрат Нұртілеудің бразилиялық әріптесімен кездесуі болды. Мауро Виейра кезінде Рио-де-Жанейро астана болып тұрған шақтағы Сыртқы істер министрлігінің тарихи ғимаратында, Итамарати сарайында қарсы алды. Шараға біз алдын ала келіп, қазақстандық делегацияға дейінгі елдердің шамамен 30-40 минут көлемінде жиын өткізгеніне куә болдық. Ал Мауро Виейра мен Мұрат Нұртілеудің келіссөзі бір сағатқа созылды. Жергілікті ротокол құрамындағылар ең ұзақ кездесу біздің елмен болғанын атап өтті. Қазақстанның Сыртқы істер министрі бразилиялық тарапқа жоғары ұйымдастыру мен жылы қабыл алғандары үшін алғысын білдіріп, осы жылдың қарашасында өтетін климаттық өзгерістерге қатысты БҰҰ жиыны – СОР 30 конференциясының сәтті өтуіне тілектес екенін айтты. Біздің елдің сыртқы саясаты Бразилияның ұстанымымен үндесетін сәттер жетерлік. Мысалы, Украинадағы жағдайдың дипломатиялық жолмен шешілуінде Қазақстан Бразилиялы сценарийді қолдағанын осыған дейін естіген едік. Оған қоса Бразилия да БҰҰ-ның Тұрақты даму аймақтық орталығының Алматыда ашылуына да зор септігі тиген. Сол секілді жаһандық мәселелер бойынша қос тарап пікір алмасып, өзара қолдау танытуға уағдаласты. Бұдан бөлек, экономикалық ынтымақтастық пен саяси диалогты нығайту жағы да сөз болды. Қазір екі сағаттан кейін Рио қаласында «Қазақстан – Бразилия» іскерлік кеңесінің отырысы өтіп, қос елдің кәсіпкерлері көкейтесті сұрақтарына жауап алғалы жатыр.

Жалпы бұл Рио қаласындағы БРИКС-тің алғашқы саммиті болып отыр. 6-7 шілде деп екі күнге жалғасады. «Әлеуметтік тұрғыдан әділетті және тұрақты дамитын Оңтүстік елдері» деген тақырыппен өтіп жатыр. Мұндағы «оңтүстік» елдері дамушы елдерге жалпылай қойылатын батыстық блоктан тыс елдерге арналған термин. Бұл ұйымның мүшелігіндегі елдер бастапқы бесеуден қазір 11-ге дейін өскен. Мысыр, Эфиопия, Иран, Сауд Арабиясы, Біріккен Араб Әмірліктері мен Индонезия да қатарға қосылды. Үлкен жетілікпен салыстырып қараса, БРИКС-тің жалпы ішкі өнімі сол жеті елден 10% артық. Жер шары халқының жартысы осы ұйымның аумағында жатыр. Әрі мұнда тағы 30-ға жуық ел «серіктес» статусы не бақылаушы ел секілді формада ынтымақтастық құруға қызығушылық танытып отыр. Аталған елдердің басшылары мен билік өкілдері түгел келіп жатыр. Тек Қытай Халық Республикасының төрағасы Си Цзинпинь 2012 жылдан бері бірінші рет келе алмай орнына премьер Ли Чиаңды жіберді. Күнтізбедегі келіспеушіліктер себеп болған деген ақпар бар. Сондай-ақ Владимир Путин де Халықаралық қылмыстық соттың шешіміне байланысты келмей, видео арқылы қатысатын болды. Осында Сыртқы істер министрі Лавров болады. Денсаулық сақтау саласы, сауда, климат пен қаржылық реформалардан бөлек, Жасанды интеллектті мемлекеттік басқаруда қолдану мен бейбітшілік мәселесі күнтізбе тұр. «Трамптың тарифтері жайлы ашық айтылмаса да, кулуарда талқыланады», – дейді сарапшылар. Бұны астарлап тұрып, Бразилия президенті де былай деп жеткізді.

Луис Инасиу Лула да Силва, Бразилия президенті:

- Қазір протекционизм, яғни кей елдердің өз нарығын қорғап, басқалармен еркін саудаға шектеу қоюы қайта күшейіп келеді. Мұндай жағдайда дамушы елдер әділ әрі ашық сауда жүйесін қорғап, әлемдік қаржы тәртібін жаңартуға белсенді атсалысуы керек. BRICS осы жолдағы маңызды платформа болмақ. Қақтығыстар мен соғыстар өршіп тұрған әлемде шынайы өркендеу болмайды. Оларды тоқтату – мемлекет басшылары мен үкіметтердің басты міндеті. Қоғамда белең алған түрлі дағдарыстардың ушығуына нағыз көшбасшылардың жетіспеуі себеп болып отыр. Сондықтан BRICS саммиті мен оның айналасындағы форумдар шешім іздейтін, елдерді жақындастыратын алаңға айналады деп сенемін. Біз кедергілер емес, жаңа мүмкіндіктер туралы айтуымыз керек.